W ostatnich latach fotowoltaika przeszła drogę od technologicznej nowinki do niemal obowiązkowego elementu współczesnego budownictwa. W ślad za unijną polityką klimatyczną i transformacją energetyczną, coraz więcej krajów – w tym Polska – rozważa lub wprowadza przepisy zobowiązujące właścicieli nowych domów do montażu instalacji OZE, w tym paneli fotowoltaicznych. Powstaje jednak pytanie: czy obowiązkowe panele muszą być na dachu, czy można je zamontować np. w ogrodzie?
Nowe przepisy a obowiązek instalacji fotowoltaiki
Zgodnie z europejskim Zielonym Ładem oraz dyrektywą EPBD (Energy Performance of Buildings Directive), państwa członkowskie mają za zadanie dążyć do tego, by wszystkie nowe budynki były tzw. budynkami zeroemisyjnymi. W praktyce oznacza to m.in. obowiązek wykorzystania odnawialnych źródeł energii – najczęściej w formie paneli fotowoltaicznych.
W Polsce kierunek ten zyskuje coraz większe poparcie – zarówno wśród polityków, jak i inwestorów indywidualnych. Już teraz w niektórych gminach wprowadza się lokalne uchwały planistyczne, które warunkują pozwolenie na budowę od zastosowania określonych źródeł energii odnawialnej.
Gdzie montować obowiązkowe panele?
Najczęściej spotykanym miejscem montażu instalacji PV jest dach budynku. Jest to logiczne i ekonomiczne rozwiązanie – dach zwykle oferuje dobrą ekspozycję na słońce i minimalizuje zajęcie przestrzeni użytkowej działki.
Jednak nie zawsze dach jest odpowiedni. Przyczyny mogą być różne:
- zbyt mała powierzchnia,
- niekorzystna orientacja względem słońca (np. dach północny),
- zacienienie przez drzewa lub sąsiednie budynki,
- względy estetyczne lub architektoniczne (np. dachy zielone, skośne o nieregularnej formie),
- obciążenia konstrukcyjne, które nie pozwalają na bezpieczne umieszczenie paneli.
W takich przypadkach alternatywą może być instalacja na gruncie – czyli np. w ogrodzie.
Panele w ogrodzie – czy to zgodne z przepisami?
Tak, instalacja fotowoltaiczna może być zlokalizowana na gruncie – nawet jeśli jest montowana w ramach spełniania obowiązku wynikającego z przepisów.
Polskie prawo budowlane i energetyczne nie precyzuje dokładnie, że panele muszą znajdować się na dachu. Istotne jest, by instalacja była efektywna, bezpieczna i zgodna z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego (MPZP) lub decyzją o warunkach zabudowy.
W praktyce oznacza to, że:
- montaż paneli na gruncie nie wymaga pozwolenia na budowę, o ile instalacja nie przekracza 50 kW mocy i nie stanowi samodzielnego obiektu budowlanego o wysokości powyżej 3 metrów,
- należy zadbać o odpowiednie usytuowanie względem granic działki (co najmniej 1,5–4 m od granicy, w zależności od gminy),
- konstrukcja wsporcza dla paneli musi być stabilna i odporna na warunki atmosferyczne,
- nie może kolidować z istniejącą roślinnością ogrodową czy systemami nawodnienia,
- nie może zacieniać sąsiednich posesji lub być przyczyną uciążliwości (np. poprzez odbicia światła).
Estetyka kontra funkcjonalność
Umieszczenie paneli w ogrodzie często budzi kontrowersje estetyczne – zwłaszcza w starannie zaprojektowanych przestrzeniach zielonych. Na szczęście producenci oferują coraz więcej rozwiązań, które łączą technologię PV z designem – np. panele bifacjalne, panele w formie pergoli, zadaszeń tarasowych, ogrodzeń czy nawet mebli ogrodowych z funkcją ładowania urządzeń.
Takie rozwiązania pozwalają na efektywne pozyskiwanie energii i jednoczesne zachowanie estetyki ogrodu.
Czy panele w ogrodzie mogą zastąpić dachowe?
Tak – o ile spełniają swoją funkcję energetyczną i są odpowiednio zainstalowane. Dla inwestora kluczowe jest, aby:
- instalacja pokrywała wymagane zapotrzebowanie budynku na energię z OZE,
- uzyskać odpowiednią dokumentację techniczną potwierdzającą parametry systemu,
- zachować zgodność z lokalnymi przepisami i wymogami planistycznymi.
W przypadku obowiązkowych instalacji PV – np. wymaganych przez gminę – warto wcześniej skonsultować się z urzędem lub projektantem, aby uniknąć nieporozumień co do lokalizacji paneli.
Czy panele w ogrodzie są zgodne z nowymi przepisami unijnymi?
Tak, panele fotowoltaiczne zamontowane w ogrodzie mogą być zgodne z nowymi unijnymi przepisami dotyczącymi budynków zeroemisyjnych, o ile spełniają określone warunki.
W ramach aktualizacji dyrektywy EPBD (Energy Performance of Buildings Directive), Unia Europejska nakłada obowiązek zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii w nowo powstających budynkach. Celem jest, aby od 2030 r. wszystkie nowe domy były niemal zeroemisyjne (NZEB), a w praktyce – samowystarczalne energetycznie lub zasilane w dużej mierze z odnawialnych źródeł.
Jednak dyrektywa EPBD nie narzuca konkretnego miejsca montażu paneli fotowoltaicznych – nie wymaga, aby były one zamontowane wyłącznie na dachu. Kluczowe jest:
- osiągnięcie odpowiedniego standardu efektywności energetycznej całego budynku,
- wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych – np. słońca,
- przedstawienie dokumentacji potwierdzającej, że budynek spełnia unijne normy energetyczne.
Co to oznacza w praktyce?
Jeśli panele znajdują się w ogrodzie, ale:
- są odpowiednio dobrane pod względem mocy,
- zainstalowane zgodnie z normami bezpieczeństwa i przepisami lokalnymi,
- przyczyniają się do zmniejszenia zapotrzebowania budynku na energię z sieci,
…to instalacja taka spełnia wymogi unijne, nawet jeśli nie znajduje się bezpośrednio na konstrukcji budynku.
Co więcej, w krajach o gęstej zabudowie lub o dachach o niewłaściwej ekspozycji, opcja gruntowa może być preferowana – jako bardziej efektywna i łatwiejsza w utrzymaniu.
Podsumowanie
W dobie rosnących wymagań energetycznych i ekologicznych, fotowoltaika staje się naturalnym elementem nowego domu. Choć najczęściej montowana jest na dachu, nic nie stoi na przeszkodzie, aby obowiązkowe panele znalazły się w ogrodzie – pod warunkiem zachowania zgodności z prawem, przepisami lokalnymi i zasadami dobrej praktyki projektowej. Dobrze zaprojektowana instalacja naziemna może być zarówno efektywna, jak i estetyczna – a jednocześnie zwiększyć wartość i niezależność energetyczną nieruchomości.
